Խորխոռունիներ (Խոռխորունիներ, Խոռխորունիք)

Խորխոռունիներ (Խոռխորունիներ, Խոռխորունիք)

Խոռ Հայկազունի նաև Խոր (ծննդյան և մահվան թվականներն անհայտ), Հայկ նահապետի որդին, Խորխոռունիների նախարարական տան հիմնադիրը:

Խոռ Հայկազունի նաև Խոր (ծննդյան և մահվան թվականներն անհայտ), Հայկ նահապետի որդին, Խորխոռունիների նախարարական տան հիմնադիրը[3][4][5][6][7]: Ըստ Մովսես Խորենացու Արամանյակը՝ Խոռի եղբայրը, նրան և նրանց մյուս եղբորը՝ Մանավազին և նրա որդիներին՝ Բազին և Որդունիին, իրենց ամբողջ ընտանիքով թողնում է Հարքում: Խոռը հաստատվում է Վանա լճի հյուսիսում, իսկ այդ գավառը նրա հիմնադրած տոհմի անունով շատ հաճախ կոչվում է Խորխոռունիք[8]: Ըստ Վարդան Արևելցու Խոռն է կառուցել Խոժոռնին և Խորակերտը[9]:

Տոհմի կալվածքը եղել է Տուրուբերան նահանգի Խորխոռունիք գավառը։ Մովսես Խորենացին Խորխոռունիների նահապետ ու անվանադիրը համարում է Հայկ Նահապետի Խոռ որդուն։ Ըստ նույն պատմության, Մեծ Հայքի Վաղարշակ Ա Արշակունի թագավորը Խորխոռունիներին հանձնարարեց Մեծ Հայքի թիկնազորության գործակալությունը, որը նրանք վարեցին մինչև Արշակունիների արքայատան անկումը (428)։ Հետագայում Խորխոռունի իշխանները ավանդական իրավունքով շարունակել են կրել Հայոց մաղխազ պատվավոր տիտղոսը։

Հայոց զորաբանակին Խորխոռունիները տվել են 1000 հեծյալ։ Ըստ «Ներսեսի վարք»-ում պահպանված Գահնամակի, Խորխոռունիները ունեցել են չորս տոհմաճյուղ։ Մովսես Խորենացին Խորխոռունիներից հիշատակում է Սուրեն իշխանին, որը 380-ականի վերջին Վահան Առավեղյանի ու Աշխադար Դիմաքսյանի համագործակցությամբ հափշտակեց բյուզանդական մասում ձևավորված Հայքի թագավոր Արշակ Գ-ի գանձերը և անցավ պարսկական մասում ձևավորված Հայքում թագավորող Խոսրով Դ-ի տիրապետության ներքո։ Ղազար Փարպեցին վկայում է, որ Արտաշատի 449 թվականի ժողովում Պարսից Հազկերտ արքայի՝ հայերի դավանափոխության մասին հրովարտակի մերժողական պատասխանին Խորխոռունիներից մասնակցում էր Վրիվ մաղխազը։ Նույն պատմիչը տեղեկացնում է, որ Վարդանանց պատերազմում Գադիշո Խորխոռունին կռվել է Վասակ Սյունու, Խորեն Խորխոռունին՝ Վարդան Մամիկոնյանի կողմում։

Պարսից դեմ Խաղխաղի ճակատամարտում Խորեն Խորխոռունին գլխավորել է հայկական բանակի ձախ, իսկ Ավարայրի ճակատամարտում՝ աջ թևը։ Վերջին ճակատամարտում հերոսաբար նահատակված Խորեն Խորխոռունուն հայ եկեղեցին դասել է սրբերի շարքը։ Սեբեոսը 6-րդ դարի վերջին Խորխոռունիներից հիշատակում է Ատատ և Թեոդոս, իսկ 7-րդ դարի առաջին կեսին՝ Վահան իշխանին։ 10-րդ դարում հիշվում են Խորխոռունի իշխաններ Սարգիսը և Արտավազդը։

Ներսես Խորխոռունի (Նարսես ներքինի, հուն․՝ Ναρσής, 478, Կոստանդնուպոլիս, Բյուզանդական կայսրություն - 574 կամ 568, Հռոմ, Բյուզանդական կայսրություն), հայազգի բյուզանդական զորավար, պետական գործիչ։ Բարձր պաշտոններ է զբաղեցրել կայսր Հուստինիանոս I-ի (527-565) արքունիքում։ Եղել է պետական գանձապահ Բյուզանդիայում։

Գադիշո Խորխոռունի (գրաբար՝ Գադիշոյ, Գադէշոյ, ծննդյան և մահվան թվականներն անհայտ, 5-րդ դար), Հայոց Մաղխազ Մարզպանական Հայաստանում, մարզպան Վասակ Սյունու զինակիցը, ապա նրա կուսակիցների ղեկավարը, Խորխոռունիների նախարարական տոհմից:

Մալախովսկիներ (լեհ.՝ Małachowski, ռուս.՝ Малаховские, գրաբ.՝ Մալախօվսքի կամ Մալխասօվսքի), Հայկական ծագումով՝ լեհական կոմսերի նշանավոր ազնվական տոհմ՝ սկզբում Լիտվայում, այնուհետև Լեհաստանում: Սերվել են Խորխոռունիների նախարարական տոհմից:

Սուրեն Խորխոռունի (ծննդյան թվականն անհայտ – 386), նախարար և իշխան Մեծ Հայքում, Տուրուբերան նահանգի Խորխոռունիք գավառում: Սկզբում եղել է Արշակ Գ-ի, ապա Խոսրով Դ-ի ենթակայության տակ, որոնք կառավարում էին միառժամանակ Մեծ Հայքում: Սուրենը Խորխոռունիների նախարարական տոհմից էր: Արշակ Գ-ի և Սահակ Բագրատունու հակամարտության ժամանակ, Սուրենը Աշխադար Դիմաքսյանի և Վահան Առավեղյանի հետ համագործակցել է Սահակ Բագրատունու հետ, բայց Սահակի դեպի Խոսրով Դ-ի տիրույթները գնալու ժամանակ չեն կարողացել նրան հասնել, արգելվելով Արշակ Գ-ի զորքերի կողմից, ստիպված հպատակվել են նրան և հարմար ժամանակի սպասել իրենց փախուստի համար:

Աղան եպիսկոպոս Խորխոռունեաց, ժամանակակից Բաբկեն Ա Ոթմսեցի կաթողիկոսի, անդամ Դվինի 506 թվի եկեղեցական ժողովի։

Դվինի կաթողիկե եկեղեցին

Հետագայում Խորխոռունիների իշխանները ավանդական իրավունքով շարունակել են կրել «Հայոց մաղխազ» պատվավոր տիտղոսը։ Հայոց զորաբանակին Խորխոռունիները մասնակցել են 1000 հեծյալով։ Ըստ «Ներսեսի վարք»-ում պահպանված Գահնամակի, Խորխոռունիները ունեցել են չորս տոհմաճյուղ։ Մովսես Խորենացին Խորխոռունիներից հիշատակում է Սուրեն իշխանին, որը 380-ականի վերջին Վահան Առավեղյանի ու Աշխադար Դիմաքսյանի համագործակցությամբ հափշտակեց բյուզանդական մասի Հայոց թագավոր Արշակ Գ-ի գանձերը և անցավ պարսկական մասի Հայաստանում թագավորող Խոսրով Դ-ի տիրապետության ներքո։ Ղազար Փարպեցին վկայում է, որ Արտաշատի 449-ի ժողովում Պարսից Հազկերտ արքայի՝ հայերի դավանափոխության մասին հրովարտակի մերժողական պատասխանին Խորխոռունիներից մասնակցում էր Վրիվ մաղխազը։ Նույն պատմիչը տեղեկացնում է, որ Վարդանանց պատերազմում Գադիշո Խորխոռունին կռվել է Վասակ Սյունու, Խորեն Խորխոռունին՝ Վարդան Մամիկոնյանի կողմում։

Պարսից դեմ Խաղխաղի ճակատամարտում Խորեն Խորխոռունին գլխավորել է հայկական բանակի ձախ, իսկ Ավարայրի ճակատամարտում՝ աջ թևը։ Վերջին ճակատամարտում հերոսաբար նահատակված Խորեն Խորխոռունուն հայ եկեղեցին դասել է սրբերի շարքը։ Սեբեոսը VI դ. վերջին Խորխոռունիներից հիշատակում է Ատատ և Թեոդոս, իսկ VII դ. 1-ին կեսին՝ Վահան իշխանին։ X դ. հիշվում են Խորխոռունի իշխաններ Սարգիսը և Արտավազդը։

Խորխոռունիներ, նախարարական տոհմ հին Հայաստանում։ Տոհմական «հայրենիքը» (կալվածքը) եղել է Turuberan Տուրուբերան նահանգի Խորխոռունիք գավառը։ Մովսես Խորենացու մոտ պահպանված ավանդական պատմությունը Խորխոռունիների նահապետ ու անվանադիրը համարում է Հայկ Նահապետի Խոռ որդին։ Ըստ նույն պատմության, Վաղարշակ թագավորը Խորխոռունիներին հանձնարարեց Հայոց Արշակունիների թիկնազորության գործակալությունը, որը նրանք վարեցին մինչև Արշակունի արքայատան անկումը (428)։