Աքադները
արևմտասեմական ցեղեր
էին, պատկանում
էին սեմական
լեզվաընտանիքին,
նրանց անունը
առաջացել է
Աքադ քաղաքի
անունից: Աքադները
շումերների հետ
հաղորդակցվելու և
տնտեսություն վարելու
համար ստեղծեցին
աքադա-շումերական
բառարաններ, որոնք
սկսել են
ուսումնասիրել վերջին
20 տարիների ընթացքում
միայն: Շումերերնի
հետ համեմատած՝
աքադերենը աղքատ
էր ձայնավորների
և բաղաձայնների
քանակով: Բնականաբար
որոշ շումերական
բառեր երբ
տրանսկրիպցիայի են
ենթարկվում աքադերենով,
աղավաղվում են
(ինչպես օրինակ
հիմա լինում
է, երբ
հայերեն բառը
գրում ենք
լատինատառով):
Ուսումնասիրությունը
ցույց է
տալիս, որ
հենց հայերենն
է ցոսյց
տալիս, թե
շումերերեն բառը
ինչպես կարդալ:
Հայերեն բառերի
85-90 %-ի ծագումնաբանությունը
անհայտ է,
բայց այդ
բառերի ծագումը
կարող ենք
հասկանալ շումերերենով:
Օրինակ՝
«շոր»
բառը շումերերն
նշանակում է
«կտրել»: Այստեղից
էլ առաջանում
է հայերեն
«կտոր» բառը:
Նույն
«շոր» բառից
ծագում է
նաև «կաթնաշոռ»
բառը, այսինքն՝
կտրված կաթ:
Դիտարկենք
շումերեն և
հայերեն լեզուներում
մարմնի տարբեր
մասերի անվանումները.
«ձեռք»
– շումերերն «մատն»,
«կոշ», «տիգ»
«բազուկ»
բառը և
շումերերնում, և
հայերենում ունի
նաև «ուժ»
արտահայտող իմաստ:
«թև»
– շումերերն «կուռ»,
«կոշ»
«մեջք»-
շումերերն «բեջ»
(գրաբար հայերենում
նույն բառն
է , պարզապես
«դ»-ով):
Աքադերեն
տրանսկրիպցիաներում
շումերերեն «ջ»-ն
գրվում է
«դ»-ով:
Սա կա
նաև հայերենում:
«շալակ»-
շումեր. «շելեկ»
«վիզ»-
շումերերն «շլինգ»,
«ուլն»
«Ուլն»
բառից առաջացել
է հայերեն
«ուլունք» բառը
(վզնոց)
Կա
նաև «կուլ
տալ» արտահայտությունը,
որը կապ
ունի վզի
հետ:
Շումերերնում
«արմ» անվանում
են թևի
ծալվելու հատվածին
(հայ.՝
«արմունկ» բառն
է)
«դեմք»-
շումեր. «նմուշ»
«ոտքի
տակ» (ներբան)-
շումեր. «կին»,
«կնի»:
Կնիքը
ինչպես գիտենք,
իրենից ներկայացնում
է հետք:
Շումերերն
«կնիք» անվանում
էին փայտե
գլանակին, որի
վրա փորագրված
էր: Երբ
այն գլորում
էին թաց
կավի վրա,
այն հետք
էր թողնում
(վերջին «ք»-ն
հայերենի հոգնակի
թիվն է):
Այսինքն «կնի»
բառը ծագել
է ոտքի
տակի հետքից:
«ոտքի
կոճ»- շումեր-
«կոռ», «վեգ»
«ծունկ»-
շումեր. «ծուն»,
«ծունգ»
«ուս»-
շումեր. «կռնակ»
«հետույք»-
շումեր. «ոռ»
: Շումերենում «ոռ»
առարկաների դեպքում
նշանակում է
հատակ, կենդանիների
դեպքում՝ հետույք:
Ի դեպ,
այդ բառը
մարդկանց համար
չի օգտագործվել
(այն ժամանակներում
մարդիկ արդեն
ունեին ամոթի
զգացում:
«թոք»-
շումեր. սակատ
(հայերենում «սակատ»
անվանում են
կողքային մասի
ներքին օրգաններին)
«ստուգ»-
շումեր. «կերակրափող»:
Բառը ծագում
է «անցք»
բառից: «ստուգն»
շումերերնում նշանակում
է կիրճ,
խորխորատ, մեզ
մոտ ստացել
է «կերակրափող»
իմաստը:
«ազատ»
– շումեր. նշանակում
է «գլուխ»::
Այս բառից
հայերենում ծագում
են բոլոր
իշխանություն (գլուխ)
արտահայտող բառերը:
»ազատ» բառը
կա շատ
ժողովուրդների մոտ:
Հարց է
ծագում. ո՞վ
է ումից
վերցրել: Բանն
այն է
, որ այդ
բառը միայն
հայերենում է
պահպանվել սկզբնական՝
«գլուխ» իմաստով
(հենց շումերերենով
էլ բացատրվում
է հետևյալ
տողերի իմաստը.
«երբ դու
որսի գնասազատն
ի վեր
դեպի Մասիս…»
, այսինքն՝ «գագաթն
ի վեր՝
դեպի Մասիս):
«ազատ»
անվանում են
նայև զոխավոր
բույսերին: Օրինակ՝
«գլուխ սոխ»:
«որովայն»-
շումերերն «որով»,
«պարկ»
«արյուն»-
շում. «արուն»,
«արին» (լինելով
սեմական լեզու՝
աքադերենը աղավաղում
է ձայնավորները,
հոլովվում են
բաղաձայնները)
Երկու
տարբեր ազգերի
միջև չի
լինում այնպես,
որ մարմնի
մասերի անվանումները՝
մատներից մինչև
կռնակ համընկնեն:
Հիմա
դիտարկենք մի
քանի այլ
բառեր.
այգի,
բոստան – շումեր.
«կան»: Հայտնի
է, որ
խաղողի նոր
տնկված այգին
4 տարի բերք
չի տալիս:
Մինչ բերք
տալը խաղողի
շիվերի արանքում
մշակում են
այլ մշակաբույսեր:
4-րդ տարին
կոչում են
«կան», այսինքն,
երբ այն
և այգի
է, և
բոստան:
«կան»
բառին գումարվում
է «չի»
և ստացվում՝
«կանաչի»:
բուսականություն-
շումերերեն «կանաչի»
«սև»-
շում. «սեա»
կարմիր-
շումեր. «սոս»:
Աճառյանի բառարանում
բերվում է
նախադասություն,
որում թվարկված
են բոլոր
գույները, բացի
կարմիրից.. կարմիրի
փոխարեն գրված
է «սոս»):
Հայ
Աստվածը ունի
36 անուն, բայց
ամենահինը գրվում
է «ԷՆԿԻ»:
«էն» նշանակում
է տեր,
«կի»՝
երկինք: Առասպելը
ցույց է
տալիս, որ
այն կապված
է ջրի,
ծովի հետ:
«կե»
սեպանշանը ունի
ևս մեկ
իմաստ, նշանակում
է «կենդանի»:
Այսինքն հայ
Աստծո անունը
թարգմանվում է
«տեր կենդանի»
հավատ-
շում. «ներալ»:
Հայերենում կա
նախադասություն,
որտեղ նշվում
է. «նրանք
ներալում են,
որ օգնական
ուժեր կգան..»
խուսափել
, փախչել- շում.
«կառնոյ»: Կա
հայերեն նախադասություն.
«նա զվարթությամբ
մտնում էր
կռվի դաշտ,
և չէր
կառնոյ մահվան»:
«Նեռ»
(անտիքրիստ) բառը
բառարաններում
մեկնվում է
Ներոն կայսեր
անունից:
իսկ
շումերերնում «նեռ»
նշանակում է
հակառակորդ: Սեմական
«սատանա» բառը
նույնպես նշանակում
է հակառակորդ:
Այսինքն՝ այդ
տերմինը՝ «նեռ»
եղել է
նաև նախաքրիստոնեական
շրջանում:
Շումերերենը
ցույց է
տալիս մի
օրինաչափություն, որ
հայերենում «ն»-ն
կարող է
ընկնել: Օրինակ՝
նայել-
հայել
շնող-
շող
Եթե
հայերենում «նեռ»
բառի «ն»-ն
հանենք, կստացվի
«հեռ»- որը
նշանակում է
հակամարտություն,
թշնամիներ: Այսինքն՝
հայերեն «հեռ»
և շումերերն
«նեռ» բառը
նույն բառն
է, որին
հետագայում տրվել
է կրոնական
իմաստ:
կարգ,
համար- շում.
«նամ»: Սրանից
է ծագել
նաև անգլերեն
«նամբեր» բառը:
Հայերենում գոյություն
ունի «համբեր»
բառ, որը
նույնպես նշանակում
է կարգ:
«հավասար»-
շումեր. «սար»
(«հավու»-ն
քերականական մասնիկ
է):
մարտ,
կռիվ- շումեր.
«մա»:
Ի
դեպ, «կռիվ»
բառը շումերերնում
նույնն է,
ինչ հայերենում՝
«կռիվ»:
հավ-
շում. «հու»
(«ու»-ն
պետք է
կարդալ «աու»:
այսինքն՝ «հաու»)
ձուկ-
շում. «վիշ»
(անգլերեն »ֆիշ»
բառը ծագել
է այստեղից):
«վիշավ»
շումերերնում նշանակում
է ծով,
եթե մինչ
այդ դրված
է ձուկ
նշանը՝ ծովի
ձուկ: Հայերենում
«վիշավ» նշանակում
է կետ,
ձուկ: